Samenwonen met of zonder samenlevingscontract: wat is wijs?

Je besluit de sprong te wagen: je gaat samenwonen. Daarmee breekt er een nieuwe fase aan voor je relatie. Hartstikke leuk en spannend tegelijk. Want samenwonen brengt ook uitdagingen met zich mee. Prettig samenwonen begint met goede onderlinge afspraken maken. Maar hoe leg je die vast? Is een samenlevingscontract verplicht? En welke alternatieven zijn er?

Wat is een samenlevingscontract?

In een samenlevingscontract (of samenlevingsovereenkomst) leg je afspraken vast over jullie gemeenschappelijke huishouding. Zo'n contract is niet verplicht, maar vaak wel verstandig als je gaat samenwonen. Je beslist zelf welke afspraken je vastlegt. Denk aan:

• verdeling van woonlasten
• gebruik van gedeelde bankrekening(en)
• kosten voor opvoeding en verzorging van kinderen
• verdeling van gezamenlijke bezittingen en eventuele schulden als de relatie eindigt
• een verblijvingsbeding: daarmee gaan gezamenlijke bezittingen (zoals de koopwoning waarvan jullie beiden eigenaar zijn) na overlijden naar je partner

Samenwonen zonder samenlevingscontract

Wil je niks officieel vastleggen? Dan kun je zonder problemen samenwonen zonder samenlevingscontract. Toch kan ook deze losse manier van samenwonen je belastingen, toeslagen en uitkeringen beïnvloeden. De Belastingdienst beschouwt jullie soms namelijk als fiscaal partners als je samenwoont. Jullie gezamenlijke inkomen bepaalt dan bijvoorbeeld de hoogte van jouw toeslagen. Hoe dat precies werkt, lees je in ons artikel over het fiscale partnerschap.

Afspraken op papier zetten

Samenwonen zonder samenlevingscontract is niet altijd ideaal. Heb je een vaste relatie? Dan wil je bepaalde zaken voor je partner én jezelf goed geregeld hebben. Denk aan partneralimentatie of de verdeling van gemeenschappelijke bezittingen bij overlijden. Dat soort afspraken zijn pas rechtsgeldig als je ze op papier zet. En daar zijn verschillende opties voor.

Zelf opstellen of samenlevingscontract via notaris?

Je kunt een samenlevingscontract laten opstellen door een notaris. Gemiddeld ben je daar vanaf zo’n € 400,- aan kwijt, al kan het online ook goedkoper. Wil je die kosten besparen, dan kun je ook zelf een contract opstellen. Dat is handig om later op onderlinge afspraken te kunnen terugvallen. Maar vaak wordt dit niet geaccepteerd door officiële instanties, zoals de Belastingdienst of pensioenfondsen. Heb je een koopwoning, dan is een samenlevingscontract via de notaris aan te raden.

Notarieel samenlevingscontract

Een notarieel samenlevingscontract wordt opgesteld door een notaris. En dat biedt een aantal voordelen. Zo kan een notaris jullie adviseren bij het maken van heldere afspraken. Ook worden jullie met een notariële akte automatisch elkaars fiscaal partner. Fiscaal partnerschap betekent dat jullie samen aangifte inkomstenbelasting kunnen doen. En daar valt soms flink mee te besparen. Zeker als jullie een koophuis hebben en recht hebben op hypotheekrenteaftrek.

Tot slot biedt een zogenaamd verblijvingsbeding ook zekerheid als je partner komt te overlijden. Daarmee regel je dat gezamenlijke bezittingen, zoals jullie huis, eigendom blijven van de langstlevende partner.

7 tips voor het opstellen van een notarieel samenlevingscontract

Of is een geregistreerd partnerschap beter?

Het geregistreerd partnerschap is een alternatief voor het huwelijk. Hierdoor gaan jullie een officiële verbintenis met elkaar aan. En die gaat verder dan een samenlevingscontract. Bij het geregistreerd partnerschap gelden voor een groot deel dezelfde rechten en plichten als bij het huwelijk:

• je relatie wordt geregistreerd bij de burgerlijke stand
• je wordt automatisch elkaars erfgenaam
• je hebt een onderlinge onderhoudsplicht
• je mag elkaars naam dragen

Een romantisch contract: het huwelijk

Een witte jurk, bruidstaart en een groot feest met live muziek. Trouwen roept vooral een romantisch beeld op, maar het is vooral ook een contract. Een manier om bepaalde zaken in één keer goed met elkaar te regelen. Extra belangrijk als je samen kinderen krijgt of een hypotheek aangaat. Het rijtje rechten en plichten voor geregistreerd partners geldt natuurlijk ook voor huwelijkspartners. Al zijn er ook verschillen, zoals scheiding van tafel en bed, dat alleen het huwelijk kent. Hou er ook rekening mee dat een bruiloft snel in de papieren loopt.

Verschillen tussen de vormen van samenwonen

Je kent nu de diverse samenlevingsvormen. Maar wat zijn de verschillen tussen een huwelijk, geregistreerd partnerschap en samenlevingscontract? En welke vorm past het beste bij jullie situatie? Een aantal punten om op te letten:

Gemeenschap van goederen

Als je gaat samenwonen bouw je samen iets op. Je maakt van jullie huis een thuis. En schaft samen spullen aan die je nodig hebt en het huis gezellig maken. De samenlevingsvorm bepaalt van wie deze gezamenlijke en overige bezittingen zijn.

Bij een huwelijk of geregistreerd partnerschap is in principe sprake van (beperkte) gemeenschap van goederen. Dat betekent dat alle bezittingen en schulden die je tijdens deze verbintenis verkrijgt van jullie beiden zijn. Wil je dat niet, dan kun je huwelijkse voorwaarden of partnerschapsvoorwaarden afspreken. Of je kunt kiezen voor een andere samenlevingsvorm. Bij een samenlevingscontract is er bijvoorbeeld geen algehele gemeenschap van goederen.

Ouderlijk gezag

Verwachten jullie samen een kind? Dan is het ouderlijk gezag ook iets om rekening mee te houden. Een samenlevingscontract regelt dit namelijk niet. Als samenwonende partners gaat het gezag automatisch naar de biologische moeder. De partner kan jullie kind met toestemming van de moeder erkennen bij de gemeente. Binnen het huwelijk of geregistreerd partnerschap is het ouderlijk gezag automatisch van jullie samen. Zelfs als je niet de biologische vader van het kind bent.

Pensioen

Je pensioen lijkt nog ver weg, maar wordt opeens actueel als je gaat samenwonen. Binnen een huwelijk of geregistreerd partnerschap heb je automatisch recht op partnerpensioen. De pensioenregeling moet daar wel in voorzien.

Heb je een notarieel samenlevingscontract? Ook dan kun je in aanmerking komen voor elkaars partnerpensioen. Je moet dan wel minstens 6 maanden samenwonen en je partner aanmelden bij het pensioenfonds. Zonder samenlevingscontract heeft je partner geen recht op partnerpensioen als jij overlijdt.

Erfenis

Wil je dat je eigendommen na overlijden naar je partner gaan? Dan moet je daar iets voor regelen. Voor gezamenlijke bezittingen kan dat met een verblijvingsbeding in een samenlevingscontract. Voor waardevolle persoonlijke bezittingen is daar een testament voor nodig.

Binnen een huwelijk of geregistreerd partnerschap krijgt de partner automatisch beschikking over de erfenis. Daarvoor hoef je dus geen testament te hebben. Daarnaast kun je als echtgenoot of geregistreerd partner tot wel € 795.156,- (in 2024) belastingvrij erven. Met een samenlevingscontract is dit slechts € 2.658,-, behalve als je aan bepaalde voorwaarden voldoet.

Uit elkaar gaan

Geen leuk scenario, maar wel eentje om over na te denken: uit elkaar gaan. Bij een huwelijk gaat scheiden altijd via de rechter. Dat is ook zo als jullie minderjarige kinderen hebben en geregistreerd partners zijn. Hebben jullie geen kinderen onder de 18? Dan kan een geregistreerd partnerschap ook door een advocaat of notaris ontbonden worden. Met een samenlevingscontract kun je vaak eenvoudiger uit elkaar.

Samenlevingscontract ontbinden

In principe eindigt jullie samenlevingscontract zodra het samenwonen eindigt. Eventueel kun je dit aan je ex-partner bevestigen per aangetekende brief. Dat is zelfs noodzakelijk als je dit hebt afgesproken in het samenlevingscontract.

Hebben jullie een koophuis of gezamenlijk gezag over kinderen? Dan komt er meer kijken bij het ontbinden van een samenlevingscontract. Net als wanneer er in het contract afspraken staan over alimentatie, partnerpensioen of vermogensverdeling. Het kan dan raadzaam zijn hulp om in te schakelen.

Een advocaat, mediator of notaris kan helpen bij:

• het ontbinden van het samenlevingscontract;
• de financiële afwikkeling ervan, en;
• het opstellen van een ouderschapsplan.