Wat zijn competenties en hoe zet je ze in? Dat zit zo

Weet jij waar je goed in bent? En waar je energie van krijgt in je werk? Als je je competenties kent, kun je ze ook beter inzetten. En dan doe je je werk met meer plezier. Ook voor werkgevers is inzicht in competenties belangrijk. In dit artikel vertellen we hoe je er – als werknemer én als werkgever – achter komt wat die competenties zijn. En hoe je ze zo goed mogelijk inzet.

Kun je het je voorstellen? Dat je als werknemer veertig jaar voor dezelfde baas werkt, in precies dezelfde functie? Vroeger was dat heel normaal. Vandaag de dag switchen we sneller van werkplek. Ook functies veranderen voortdurend, door technologische en maatschappelijke ontwikkelingen. Wie mee wil komen, moet zich blijven ontwikkelen. Nieuwe vaardigheden aanleren, en de competenties die je al hebt, zo goed mogelijk inzetten.

Maar wat zijn competenties nu precies? En hoe maak je er goed gebruik van? We helpen je op weg.

Wat zijn competenties?

Ga je ergens solliciteren? Dan is de kans groot dat je om je competenties wordt gevraagd. Misschien begin je dan over je sterke punten. Je skills, talenten, prestaties, kwaliteiten of vaardigheden. Maar eigenlijk zijn je competenties méér dan dat.

Competentie betekenis

Een competentie is een combinatie van kennis, ervaring, vaardigheden en persoonseigenschappen. Het is een eigenschap die je verder ontwikkeld hebt. Bijvoorbeeld door de kennis die je tijdens een studie hebt opgedaan. En door de ervaring uit eerder werk. Sommige competenties heb je van nature, andere ontwikkel je op een later moment.

Als je doet waar je goed in bent, zorgt dat voor een gevoel van voldoening.

Wat is het verschil tussen competenties en vaardigheden?

De termen ‘competenties’ en ‘vaardigheden’ worden vaak door elkaar gebruikt. Toch zijn er verschillen.

• Een competentie is dus een combinatie van kennis, ervaring, vaardigheden en persoonseigenschappen. Oftewel: een mix van wat je kunt en wie je bent. Je persoonlijkheid speelt hierbij een belangrijke rol. Je kunt je competenties bijvoorbeeld verder ontwikkelen door ervaring op te doen.
  

• Een vaardigheid is meer afgebakend. Het is een taak of handeling die je goed kunt. Bijvoorbeeld: organiseren, programmeren of gesprekken leiden. Vaardigheden zijn meestal heel concreet. En je kunt ze verder ontwikkelen door te oefenen. Hoe meer je bijvoorbeeld oefent met programmeren, hoe beter je erin wordt.

Wat zijn voorbeelden van competenties?

Er zijn enorm veel competentie voorbeelden. Je kunt ze in verschillende categorieën verdelen, zoals:

• Persoonlijke competenties: wie je bent als mens

  Denk aan doorzettingsvermogen, creativiteit of enthousiasme. Een ander voorbeeld van een persoonlijke competentie is integriteit. Je bent eerlijk, oprecht en betrouwbaar.

•  Taakgerichte competenties: hoe je werkt

  Een taakgerichte competentie is flexibiliteit. Je gaat makkelijk om met veranderingen. Of nauwkeurigheid: je gaat precies te werk. En wat dacht je van oplossingsgerichtheid? Dit betekent dat je in oplossingen denkt, niet in problemen.

•  Sociale competenties: hoe je met anderen omgaat

  Goed kunnen luisteren, communicatief vaardig zijn en klantvriendelijkheid zijn voorbeelden van sociale competenties. Ook empathisch vermogen is een sociale competentie. Dit houdt in dat je je makkelijk kunt inleven in anderen.  

•  Organisatorische competenties: hoe je samenwerkt met anderen

  Deze competenties zie je bijvoorbeeld vaak bij mensen die leidinggeven. Een voorbeeld van een organisatorische competentie is aansturend vermogen. Je weet hoe je taken moet verdelen en wie geschikt is voor welke taak.  

Waarom is het belangrijk dat je weet wat je competenties zijn?

Als je weet wat je competenties zijn, weet je ook beter wat voor werk bij je past. Dat is handig bij het zoeken naar een nieuwe baan. Je kunt jezelf beter presenteren in een motivatiebrief of tijdens een sollicitatiegesprek. Competenties maken je uniek. Ze kunnen potentiële werkgevers overtuigen om voor jou te kiezen.

Meebewegen met de maatschappij

Ook binnen je huidige baan is het belangrijk om je competenties te kennen. Zodat je weet waar je sterk in bent en wat je dus vaker moet doen. En waar je jezelf nog in kan ontwikkelen. Zo ben je in staat mee te bewegen met de maatschappij. Door het ontwikkelen van je competenties blijf je voorbereid op de toekomst.

Is data bijvoorbeeld steeds belangrijker in je werk? Dan kan het zijn dat je de competentie ‘analytisch vermogen’ verder wilt ontwikkelen. Dit betekent dat je een situatie of probleem van meer kanten kunt bekijken. Je haalt hoofd- en bijzaken makkelijk uit elkaar en ziet snel logische verbanden.

Persoonlijke groei

Wil je graag van functie of rol veranderen op je huidige werkplek? Ook dan is het belangrijk om je competenties te kennen. Bijvoorbeeld als je een stap hogerop wilt komen en leiding gaat geven. Of als je van een administratieve functie naar het communicatieteam gaat.

Tot slot helpt het ontwikkelen van je competenties bij je persoonlijke groei. Je leert jezelf beter kennen. Dat komt niet alleen in je werk van pas, maar ook privé.

Wat is de relatie tussen competenties, voldoening en werkgeluk?

Je competenties kennen en inzetten heeft veel invloed op je werkgeluk. Hoe dat zit? Als je weet waar je goed in bent, en die competenties ook gebruikt in je werk, zorgt dat voor een gevoel van voldoening. En voldoening is een belangrijke voorwaarde voor werkgeluk.

Je werkgeluk neemt al helemaal toe als je ook nog het idee hebt dat je jezelf kunt ontwikkelen en doorgroeimogelijkheden hebt. De inzet van competenties vergroot je zelfvertrouwen, motivatie en productiviteit.

Hoe kom je achter je competenties?

Sommige mensen hoeven geen seconde na te denken over hun competenties. Anderen hebben daar meer hulp bij nodig. Er zijn verschillende manieren om erachter te komen waar jij goed in bent.

• Kijk kritisch naar jezelf

Houd eens een periode bij waar je energie van krijgt en wat je energie kost. Dat sluit vaak goed aan op je competenties. Welke taken gaan je makkelijk af? En wat geeft je juist stress? Schrijf dat op aan het einde van een werkdag. Vergeet daarbij je privéleven niet. Ook in je hobby’s komen competenties naar voren.

• Denk terug

Pak je cv erbij en kijk terug op je loopbaan. Neem ook stages en opleidingen mee. Wat deed je met veel plezier? En wat waren juist crisismomenten? Verborgen talenten komen in deze situaties vaak plotseling naar boven.

• Schakel je omgeving in

Vraag je vrienden, familie of (oud-)collega’s om feedback. Zij kennen je goed en weten hoe jij met bepaalde situaties omgaat. Bovendien kan je omgeving met meer afstand naar jou kijken dan jijzelf. Daar leer je veel van. Vraag ze wel eerlijk in te zijn. Ook een leidinggevende kan deze functie vervullen. Of een expert op dit vlak, zoals een coach.

• Doe een test

Verder kan een competentie- of persoonlijkheidstest helpen. Online vind je veel testen die je inzicht geven in je competenties. Nog een tip: vraag je werkgever een competentietest in het hele team te organiseren. Dan plukken ook je collega’s en je leidinggevende zelf er de vruchten van.

Hoe maak je optimaal gebruik van je competenties?

Oké, inmiddels heb je inzicht in je competenties. Maar hoe zet je ze vervolgens goed in? Bijvoorbeeld met deze tips:

• Begin met jobcrafting

Als je competenties beter wilt benutten, kan jobcrafting helpen. In het Nederlands: je ideale ‘baan boetseren’. Dit houdt in dat je aan je huidige baan sleutelt, zodat-ie beter aansluit op je interesses en competenties. Je pakt – in overleg – bijvoorbeeld andere taken op. Of je wisselt vaker van werkplek en stelt jezelf nieuwe doelen. Vaak is er meer mogelijk dan je denkt.

• Wees eerlijk tegen jezelf

Ben je erachter gekomen dat je eigenlijk helemaal niet zo goed kunt plannen? Dan is het misschien beter als jij het volgende bedrijfsuitje niet organiseert. Dat geeft niets, jij hebt weer andere competenties, bijvoorbeeld op communicatief vlak. Soms zijn de gevolgen groter. En kom je erachter dat je functie helemaal niet bij je past. Ook dan is het belangrijk eerlijk te zijn. Als je te lang werk doet waar je niet goed in bent en geen energie van krijgt, loop je meer kans op een burn-out.

• Kom uit je comfortzone

Het kan spannend zijn bepaalde competenties vaker in te zetten. Maar ga gewoon van start. Blijkt uit een test dat je creatief bent? Neem jezelf voor morgen wat ideeën te opperen tijdens het teamoverleg. Of stel voor een presentie te geven aan collega’s. Waarschijnlijk ga je meteen met meer energie naar huis.

• Vraag hulp

Blijft het lastig je competenties op de juiste manier in te zetten? Ga het gesprek aan met je leidinggevende of vraag hulp van collega’s. Wie weet kun je taken uitwisselen, of je agenda anders inrichten.

• Accepteer en laat los

Je kunt nu eenmaal niet in alles uitblinken. Dat is helemaal niet erg. Stop dus met sleutelen aan competenties die je niet hebt en ook niet gaat ontwikkelen. Accepteer dat daar je kracht niet ligt. En besteed in plaats daarvan tijd en aandacht aan dingen die je wél goed afgaan. Dat levert je op lange termijn meer op.

Hoe ontwikkel je nieuwe competenties?

Je kunt je huidige competenties verder ontwikkelen, of aan nieuwe competenties werken. Voor sommige competenties is een opleiding of cursus nodig. Andere competenties kun je jezelf misschien aanleren, zoals assertief communiceren of nauwkeurigheid. Hoe je dat doet?

• Oefenen: oefen binnen je team met nieuwe vaardigheden.
• Loopbaangesprekken: stel doelen met een coach of collega.
• Bijscholing: zorg dat je op de hoogte blijft van ontwikkelingen in je werk.
• Netwerken: drink regelmatig koffie met vakgenoten.

Wat je ook doet, stel concrete doelen. En houd gedurende het jaar je voortgang bij. Het ontwikkelen van je competenties is niet zomaar klaar. Het is een ongoing proces.

Wat zijn de gevolgen als je jouw competenties niet goed benut?

Het goed inzetten van competenties geeft je meer werkplezier, motivatie en bevlogenheid. Maar andersom geldt ook: benut je je competenties niet goed, dan kan je werkgeluk omlaag gaan. Omdat je niet doet waar je goed in bent, of waar je energie van krijgt, haal je minder voldoening uit je werk. Ook ben je waarschijnlijk minder gemotiveerd en daalt je zelfvertrouwen.

Op den duur kan het zelfs leiden tot werkstress – en dat wil je voorkomen. Het niet optimaal benutten van je competenties kan ook leiden tot een bore-out. Dat houdt in dat je ‘ziek wordt van verveling’. Omdat je onder je niveau werkt, of je werk zinloos vindt. De klachten van een bore-out zijn vergelijkbaar met die van een burn-out. Op termijn kan het ook leiden tot langdurig ziekteverzuim.

Wat levert het een werkgever op om de competenties van werknemers te kennen?

Ben je werkgever? Dan heb je er ook baat bij om de competenties van je werknemers te kennen. Wat het je oplevert:

• Je bindt werknemers langer aan je

Waarom mensen overstappen naar een ander bedrijf? Een van de belangrijkste redenen is een gebrek aan uitdaging en voldoening. Uit onderzoek van Randstad blijkt dat de helft van de werknemers hierdoor vertrekt. Aantrekkelijke werkgevers investeren in de toekomst van hun werknemers. Dit helpt ook bij het aantrekken van nieuw personeel.

• Je toont goed werkgeverschap

Door aandacht te besteden aan de competenties van je werknemer, laat je zien dat je je werknemer serieus neemt en waardeert. Dat doet wonderen voor het werkgeluk van je mensen. En blije werknemers verzuimen minder.

• Je bedrijf groeit ervan

Als je werknemers hun competenties goed kunnen inzetten, profiteert je organisatie daar ook van. Je werknemers zijn productiever en leveren beter werk. Bovendien stimuleren werknemers die hun competenties ontwikkelen, ook de innovatie van je bedrijf.

• Je kunt je team erop inrichten

Als je weet wat de competenties van je werknemers zijn, kun je je team daarop samenstellen. Je wilt als werkgever namelijk niet dat al je werknemers dezelfde competenties hebben. Je wilt dat ze elkaar aanvullen en van elkaar kunnen leren. Dat lukt alleen met een divers team van medewerkers met verschillende achtergronden, expertises en competenties.

Hoe kom je als werkgever achter de competenties van je werknemers?

Om een beter beeld te krijgen van de competenties van je werknemers, kun je verschillende stappen zetten.

• Ga het gesprek aan

Tijdens een persoonlijk gesprek kun je samen met je werknemer onderzoeken wat zijn of haar competenties zijn. Waar krijgt diegene energie van? Wat kost energie? Deel wat jou als werkgever opvalt. Maak het ook bespreekbaar als je veel stress bij iemand signaleert. Regelmatig het gesprek aangaan is één van de beste manieren om verzuim te voorkomen.

• Observeer je werknemers goed

Neem de tijd om echt goed naar je mensen te kijken. Hoe staan of zitten ze erbij? Op welk moment van de dag fleuren ze op? Dat kan veel zeggen over hun kwaliteiten en competenties.

• Besteed als team aandacht aan competenties

Maak competenties het thema van een teamdag. Welke competenties zien jullie bij elkaar? Teamcrafting helpt daarbij: dat is jobcrafting, maar dan op teamniveau. Samen verdelen jullie de taken van het team naar competentie. Of nodig een expert uit om een competentie- of persoonlijkheidstest af te nemen. En ruil de rollen eens om. Misschien blinkt die rustige werknemer wel uit in leidinggeven, maar heeft ze gewoon nooit de mogelijkheid gehad het te laten zien.

Hoe kunnen werkgevers hun werknemers supporten bij het inzetten van hun competenties?

Als werkgever kun je je werknemers helpen hun kwaliteiten zo goed mogelijk in te zetten. Ook kun je ze stimuleren om nieuwe competenties te ontwikkelen. Hoe je dat bijvoorbeeld doet?

• Maak ontwikkeling mogelijk

Een opleiding, cursus of workshop is een goede manier om kennis op te doen en nieuwe competenties te ontwikkelen. Maak daar budget voor vrij. Dit kan een persoonlijk leiderschapstraining zijn, maar ook iets minder voor de hand liggends, zoals een creatieve cursus.

• Zorg voor een open sfeer

Als de sfeer op de werkplek open en veilig is, durven werknemers eerder te delen dat ze misschien niet helemaal op hun plek zitten. Met deze tips zorg je voor een open sfeer op de werkvloer.

• Uit je waardering

Laat je werknemers regelmatig weten dat ze goed bezig zijn. Werknemers die waardering krijgen, zijn gemotiveerder en productiever.

• Gun werknemers de tijd

Leg niet te veel druk op mensen, maar geef ze de tijd om te werken aan hun competenties. Gaat het een keer niet goed? Wees dan ook niet te hard, maar laat ze experimenteren en blijf ze motiveren.

• Geef zelf het goede voorbeeld

En tot slot: vergeet niet zelf het voorbeeld te geven, door ook aan je eigen competenties te blijven werken. Goed voorbeeld doet goed volgen!