Igno Schings (directeur Inkomen Collectief) over de ontwikkeling van ziekteverzuim in Nederland
Wat zijn de ontwikkelingen rond ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid in Nederland? Hoe denken werknemers en werkgevers over deze thema’s? En wat zijn verder de meest opvallende inzichten in dit trendrapport? Igno Schings, directeur Inkomen Collectief, vertelt je er meer over.
Igno Schings is verantwoordelijk voor de verzekeringen en dienstverlening rond ziekte en arbeidsongeschiktheid aan zo’n 30.000 bedrijven. “We verzekeren miljoenen werknemers in loondienst. En we volgen alle ontwikkelingen rond ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid op de voet. Uit alle cijfers kunnen we dus veel conclusies trekken over het ziekteverzuim in Nederland.”
Het aantal mensen dat langer dan twee jaar ziek is, neemt toe.
Hoe staat het met het ziekteverzuim in Nederland, Igno?
“Het ziekteverzuim is in 2023 licht gedaald naar 5,3% vergeleken met 2022 (5,6%). Maar nog steeds zijn vijf van de honderd werknemers ziek. Gemiddeld is werkend Nederland dus nog steeds vaker en langer ziek dan voor corona. Toen waren gemiddeld vier van de honderd werknemers ziek. In 2023 waren de kosten van het verzuim voor de samenleving 23,3 miljard euro. Dat is ontzettend hoog.”
Wat valt je op als je kijkt naar de nieuwe cijfers?
“Vooral het langdurig verzuim bij jongere werknemers – tussen 25 en 35 jaar – blijft reden tot zorg. Het aantal 42e weekmeldingen van deze leeftijdsgroep is in 2023 met bijna 5% toegenomen. We zagen eerder al dat de balans tussen werk en het privéleven voor psychische klachten zorgt. In het rapport van TNO zien we dat deze jonge werknemers stress ervaren door prestatiedruk, sociale druk, financiële onzekerheid en soms ook al mantelzorg.”
Wat zijn de ontwikkelingen rond arbeidsongeschiktheid?
“De WIA-instroom blijft toenemen. Het aantal mensen dat in 2023 een WGA-uitkering kreeg, is met 8,4% gestegen. Het aantal WIA-aanvragen nam zelfs met 15% toe. Positief is dat dit een lagere stijging is dan in 2022, toen het aantal meldingen met 26% toenam. Maar het aantal mensen dat langer dan twee jaar ziek is, neemt toe. En dat is echt zorgelijk.”
Viel je nog iets op bij de stijging van het aantal WIA-aanvragen?
“Er zijn vorig jaar meer aanvragen afgewezen dan in het jaar ervoor. In de leeftijdsgroep 25 tot 35 jaar steeg het aantal afwijzingen zelfs met 22%. Dat betekent dat in deze leeftijdscategorie mensen 104 weken ziek zijn, aan de WIA-poort komen en vervolgens een afwijzing krijgen. Dat roept de vraag op of er in de WIA-wachttijd wel genoeg is gedaan om werknemers weer terug aan het werk te krijgen. Dat zou verder onderzocht moeten worden.”
Hoe kijk je naar de toekomst als je het hebt over het ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid in Nederland?
“Al met al ziet die er niet heel rooskleurig uit. Mensen zijn nog te vaak en te lang ziek en dat zien we terug in de WIA-aanvragen. En ondertussen blijft de arbeidsmarkt krap. Dit betekent dat de werkdruk toeneemt als een werknemer uitvalt en het niet lukt snel een vervanger te vinden. Dat heeft gevolgen voor de hele samenleving. Want ook de uitvoerbaarheid van de WIA loopt tegen grenzen aan.”
Daarom deed de commissie Octas een aantal voorstellen in haar rapport. Wat vind je daarvan?
“We zien een aantal goede ideeën, zoals het meenemen van het advies van de bedrijfsarts door de verzekeringsarts van UWV. Ook het uitbreiden van de no-riskpolis vinden we een goed plan. Maar het afschaffen van de IVA vinden we onverstandig. Die uitkering krijgen werknemers nu als ze niet of nauwelijks kunnen werken en er geen kans is op herstel. Door het afschaffen van de IVA is er geen onderscheid meer tussen duurzame en niet-duurzame arbeidsongeschiktheid. Dat kan leiden tot onduidelijkheid voor werknemers en werkgevers in een re-integratieproces.”
Zijn er ook positieve ontwikkelingen?
“We vragen werkgevers meer aandacht te geven aan preventie en zien dat steeds meer werkgevers inderdaad kiezen voor preventie met ons preventiepakket. Dit jaar heeft Markteffect weer onderzoek voor ons gedaan onder duizend werkgevers en duizend werknemers. Daaruit blijkt dat werkgevers die verwachten dat praten met werknemers helpt bij het voorkomen van verzuim, ook eerder het gesprek aangaan. We zijn er nog niet, maar werkgevers lijken zich steeds beter bewust te zijn van het belang van preventie. Dat is een goede ontwikkeling.”
Welke conclusies trek je nog meer uit het onderzoek van Markteffect?
“Wat mij het meest opvalt, is dat meer dan de helft van de werknemers doorwerkt als ze griep hebben. Bij mensen die thuis kunnen werken, is dit zelfs twee derde. Werknemers melden zich niet ziek, terwijl ze wel ziek zijn. Bijna de helft van de werkgevers lijkt dit ook te weten.
Sinds corona zijn mensen steeds meer thuis gaan werken, en dat heeft voordelen. Maar de drempel voor werknemers om zich ziek te melden lijkt dus hoger te zijn geworden. Dit is vooral bij jongere werknemers het geval. Het is een belangrijk signaal voor werkgevers. Want doorwerken terwijl je ziek bent, betekent een groter risico om uiteindelijk langere tijd ziek te zijn. Verder valt op dat mantelzorgers vaker en langer ziek zijn dan mensen die geen mantelzorgtaken hebben.”
Welke rol kan een werkgever spelen voor een werknemer met mantelzorgtaken?
“Een groot deel van de werknemers (78%) verwacht steun vanuit de werkgever om het werk met mantelzorgtaken te kunnen combineren. Werkgevers zijn zich ook bewust van het stijgende aantal mantelzorgers. En ik twijfel zeker niet aan hun goede bedoelingen. Maar in de praktijk krijgt bijna de helft van de werknemers die ondersteuning niet.”
Wees niet bang het gesprek met werknemers aan te gaan, alleen zo weet je wat er speelt.
Welke boodschap wil je werkgevers meegeven?
“Let goed op je werknemers. Ga met ze in gesprek, want het helpt écht. Werknemers vinden het fijn als de werkgever gezondheid en de privésituatie bespreekbaar maakt. En de belangen van de werkgever en de werknemer zijn hetzelfde. Allebei willen ze dat de werknemer zo lang mogelijk op een gezonde manier het werk kan blijven doen.”
Welke uitdaging zie jij voor werkgevers en adviseurs?
“Het verzuim is nog steeds te hoog, dus dat moet omlaag. Werkgevers spelen daar een grote rol in, door nog meer aandacht te geven aan het voorkomen van verzuim. Niet alle werkgevers weten wat er op ze afkomt als een werknemer uitvalt. En wat ze kunnen doen om verzuim te voorkomen. De risico’s van het uitvallen van werknemers zijn groot, ook financieel. Het is goed om als werkgever in te schatten of je de lasten van uitval kunt dragen. Of dat het verstandig is je te verzekeren tegen verzuim. Daar ligt een belangrijke rol voor de vele adviseurs met wie we samenwerken.”
Wat is de rol van Nationale-Nederlanden in de uitdagingen die je benoemt?
“We geloven er echt in dat het verzuim kan dalen als werkgevers nog meer aandacht besteden aan preventie. Dat blijft belangrijk. We hebben een preventiepakket voor het mkb, dat de werkgever kan helpen met het voorkomen van verzuim. Zo kunnen werknemers anoniem gebruikmaken van telefonische coaching. Dit kan belangrijk zijn in het voorkomen van psychisch verzuim. En de preventiecoach helpt de werkgever om te voldoen aan de wettelijke verplichtingen en actief te werken aan preventie.
Bij Nationale-Nederlanden hebben we allerlei interventies die werkgevers kunnen inzetten om werknemers zo vitaal mogelijk te houden. Zodat ze met plezier hun werk kunnen blijven doen. Samen met onze specialisten en adviseurs ondersteunen we werkgevers en hun werknemers hierbij. Want alleen samen kunnen we Nederland vitaal en veerkrachtig maken.”